Blog Werkbezoek Bergen (Noorwegen) – Ouderenzorg tussen de 7 bergen
Door Paulien van Dam (onderzoeker) – In oktober 2019 was ik op werkbezoek in Bergen. Ik heb hier o.a. bezoeken gebracht aan verschillende initiatieven, projecten en verpleeghuizen, waarvan ik graag leuke en opvallende dingen met jullie wil delen.
Teatergaten kafé – Engensenteret
Door een collega word ik geattendeerd op een dementiecafé is in de stad. Details weet zij niet precies, maar na wat zoeken op internet vind ik meer informatie en besluit ik hier binnen te lopen.
Elke donderdagavond vindt er een ‘dementiecafé’ plaats op de locatie van een dagbestedingscentrum in een verpleeghuis in het centrum van de stad. Dit ‘café’ is bedoeld voor mensen met dementie en hun naasten, maar deze naasten komen ook regelmatig alleen. Ik word zeer hartelijk ontvangen, zowel door de vrijwilligers als de bezoekers. Het thema van vanavond zegt genoeg: ‘Gezellig samenzijn met koffie’. Iedereen mag kosteloos binnen lopen zonder aankondiging, erg laagdrempelig. Alleen de koffie en de versnapering worden na afloop voor een klein bedrag afgerekend.
Vanavond zijn er 5 vrijwilligers aanwezig; 2 vanuit het Rode Kruis, 2 vanuit de gemeente Bergen en een vanuit het nationale dementieplatform van Noorwegen, zeer divers dus! Ook komen er vanavond 3 dames meekijken, die deze week zelf een café gaan opstarten elders in de stad.
Volgende week komt er een muziektherapeut, dus ik word van harte uitgenodigd om dan weer terug te komen.
En zo gezegd, zo gedaan… een week later word ik weer even hartelijk ontvangen als de week ervoor. Na eerst een uur gezelligheid met een lekkernij en koffie vertrekken we naar een andere ruimte, waar een muziektherapeute de groep een uur lang vermaakt. Vooral de eerste liederen, speciaal uit Bergen, hebben veel succes en de hele groep doet mee. Er wordt zelfs gedanst!
Voss – ambulant bezoek aan patiënt in verpleeghuis
Op een maandag mag ik mee met een collega van onze onderzoeksafdeling, die als psychiater werkzaam is voor een psychiatrisch ziekenhuis in Bergen. Zij doet regelmatig ambulante bezoeken bij ouderen. Meestal is dit in de buurt, maar dit keer is zij gevraagd voor een ambulant bezoek in Voss voor het stellen van een diagnose dementie bij een vrouw verblijvend op een kort verblijf-afdeling in een verpleeghuis. Dit betekent 5 kwartier met de trein.
In Nederland zien wij deze constructie eigenlijk nooit. Allereerst omdat we daar specialisten ouderengeneeskunde hebben met veel kennis van ouderen. In Noorwegen is dit specialisme niet bekend en is mijn collega de dichtstbijzijnde specialist op dit gebied. Daarnaast is Noorwegen een stuk dunner bevolkt over een veel groter landoppervlak, dus zulke reisafstanden komen regelmatig voor.
De psychiater neemt altijd een verpleegkundige mee die haar kan ondersteunen met gesprekken. Na uitgebreide gesprekken met arts, ergotherapeut en zorg, 2 dochters en met patiënte zelf kan een diagnose worden gesteld en kunnen we beginnen aan de reis terug naar Bergen.
We wisselen onderweg veel kennis en ervaring uit over dit stukje van de ouderengeneeskunde (ik heb het afgelopen jaar veel ambulante bezoeken gedaan vanuit mijn stage) en we hebben dit uitwisselen van kennis en ervaring tijdens dit gezamenlijke bezoek als erg waardevol ervaren.
Verpleeghuizen
Tijdens mijn verblijf in Bergen heb ik 2 verpleeghuizen bezocht. Allereerst het Røde Kors Sykehjem, een verpleeghuis van het Rode Kruis. Deze organisatie doet in Noorwegen veel voor ouderen. In dit verpleeghuis zijn 174 bedden, waarvan 8 palliatief, 15 kort verblijf, ongeveer 30 langdurig verblijf dementie en de rest zijn langdurig verblijf somatische bedden. Van deze laatste begrijp ik van de artsen dat hier veelal ook ouderen verblijven met een vorm van cognitieve problemen, maar zij blijven meestal gewoon op dezelfde afdeling.
Het verpleeghuis doet vrij klinisch aan en ik begrijp ook van de artsen dat hier regelmatig infusen worden gegeven met bijvoorbeeld antibiotica en dat er veelal verpleegkundigen werken in de zorg om de specialistische taken op zich te nemen. Opvallend is dat de palliatieve unit niet alleen wordt bezet door mensen die op korte termijn zullen gaan overlijden. Criterium voor deze unit is dat een patiënt een chronische ziekte heeft en óf zorg nodig heeft in het laatste stukje van het leven, óf hier komt om op te knappen, zodat deze persoon weer naar huis kan. Er is geen criterium, zoals in Nederland, dat de verwachte levensduur bijvoorbeeld maar 3 of 6 maanden is.
Het tweede verpleeghuis dat ik bezoek is Fyllingsdalen. Dit is een relatief nieuw verpleeghuis, met de bijzondere eigenschap dat er (bijna) alleen maar kort verblijf-bedden zijn. 96 in totaal, waarvan 12 ‘acute’ bedden, 24 geriatrische revalidatie, 9 kort verblijf dementie, 24 lang verblijf dementie en de overige bedden zijn ‘gewone’ kort verblijf bedden. Er zijn hier 6 artsen (nagenoeg) fulltime werkzaam, gezien de grote turnover van patiënten. De afdelingen voor mensen met dementie zijn sober ingericht, want hier verblijven alleen mensen die door gedragsproblemen in geen enkel ander verpleeghuis terecht kunnen.
Alle verpleeghuizen in en rondom Bergen hebben hetzelfde elektronisch patiëntendossier en worden veelal beheerd door de gemeente. Dit geeft de unieke mogelijkheid om inzicht te kunnen krijgen in een groot aantal patiënteigenschappen, voorschrijfgedrag van artsen, ziektes die zich voordoen etc. in alle verpleeghuizen.
In Fyllingsdalen hebben 4 artsen als enige de mogelijkheid om van alle 46 verpleeghuizen (ruim 2300 patiënten) deze gegevens in te zien, en per huis te zien of er opvallende uitschieters zijn. Dit kunnen ze dan ook terugkoppelen naar de artsen in deze huizen. Deze check doen zij 4 keer per jaar. Hier kunnen we in Nederland nog wel wat van leren: 1 elektronisch patiëntendossier in alle verpleeghuizen in (in ieder geval) de regio!
Opvallende verschillen in Noorwegen t.o.v. Nederlandse verpleeghuizen:
- Andere dokters; in Noorwegen kennen ze geen specialisten ouderengeneeskunde en werken er vooral huisartsen en andere specialisten in de verpleeghuizen. Ook ‘basisartsen’ die willen specialiseren tot huisarts moeten 2 jaar in een verpleeghuis werken. Wel werken deze dokters veelal alleen intramuraal, wat in veel andere landen anders is en de dokter alleen van buitenaf even op bezoek komt.
- Meer kort verblijf-afdelingen, maar nog weinig geriatrische revalidatie-afdelingen in een verpleeghuis (wel in het ziekenhuis).
- Minder scheiding tussen psychogeriatrie en somatiek, waardoor de meeste verblijfsafdelingen somatisch worden genoemd, maar hier veel mensen verblijven die cognitieve problemen hebben. Relatief weinig ‘normale’ PG-afdelingen zoals wij die kennen.
Dignity center
In het gebouw van het Rode Kruis Verpleeghuis zit het Dignity Center. Dit is een Nationaal Competentie Centrum dat als doel heeft kennisverspreiding van zorg voor ouderen bij verpleegkundigen en verzorgenden, maar ook in de maatschappij. Zij geven cursussen aan zorg over ‘acute’ ouderengeneeskunde, waarbij de zorg o.a. leert een infuus aan te leggen, een ECG te maken en een infuuspomp te bedienen, en palliatieve zorg. Verder geven zij op aanvraag landelijk cursussen op maat en doen zij mee aan evenementen om mensen meer bekend te maken met ouderen. Een ander belangrijk onderdeel binnen het Dignity Center is kennis verspreiden over vrijwilligerswerk. Zij geven cursussen ‘vrijwilligerscoördinator’ voor mensen vanuit allerlei disciplines en organisaties, om een betere samenwerking te creëren tussen vrijwilligers en de gezondheidszorg, door 1 centrale persoon. Er wordt tijdens deze cursus o.a. aandacht besteed aan het werven van vrijwilligers, hoe te zorgen voor vrijwilligers en hoe ze te onderwijzen, hoe om te gaan met geheimhouding en dilemma’s en wat te doen als er iets minder goed gaat of een conflictsituatie ontstaat.
Er lijkt veel aandacht voor vrijwilligers te zijn in Noorwegen. In gemeentes zijn er vaak ‘vrijwilligerscentrales’ waar mensen zich kunnen melden die vrijwilliger willen worden. Men is er in Noorwegen ook voor dat senioren vrijwilligerswerk gaan doen om te zorgen dat zij niet eenzaam worden.
Helgetun – levensloopbestendige woonplek voor 65+ers
Op een kwartier rijden vanaf Bergen-centrum ligt een landgoed waarop 80 jaar geleden een boerderij werd gebouwd en voorzieningen voor gehandicapten kwamen. Niet lang geleden kwam het idee om hier appartementen bij te bouwen voor ouderen die de wens hadden niet alleen oud te worden. Er ontstond een antroposofische leefgemeenschap met 50 appartementen voor mensen van 65 jaar en ouder, waarbij de gedachte was dat zij samen oud zouden worden, en dus opname in een verpleeghuis later kan worden voorkomen. Alle klussen op het terrein doen zij samen, zij eten (minimaal) 1x per week samen, en er is veel aandacht voor muziek- en kunsttherapie. Er is een eigen groentetuin en een soort kas waarin warmte wordt opgevangen om energie op te wekken. Alles in een zeer rustgevende en prachtige omgeving.
Ik neem al deze mooie ervaringen weer mee terug naar Nederland!
